Omega-3 a ryzyko wystąpienia raka prostaty

Kwasy omega-3 w diecie - działanie antyrakowe

Kwasy tłuszczowe omega-3 są jednym z bardziej popularnych suplementów. Zarówno wśród sportowców, jak i "zwykłych ludzi". Przypisuje się im sporo różnych właściwości prozdrowotnych, o których pisałem pobieżnie już wcześniej, więc nie będę się tutaj powtarzał. Dzisiaj skupię się na badaniach poświęconych wpływowi kwasów omega-3 na powstawanie nowotworów, a konkretnie ich działaniu przeciwnowotworowemu. Temat ten, jak dla niemal wszystkich związków podejrzewanych o takie działanie, jest dosyć istotny - zwłaszcza jeżeli dbamy o zdrową dietę.

Więc, czy faktycznie kwasy omega-3 pomagają zapobiegać zachorowaniu na raka, a mówiąc bardziej konkretnie, zmniejszać ryzyko takiego zachorowania? Przyjrzyjmy się, jak to wygląda w badaniach.

Omega-3 a rak prostaty - badania

W poprzednim artykule na temat relacji pomiędzy spożywaniem omega-3 i rakiem jelita grubego przedstawiłem badanie, które sugerowało, że doniesienia o przeciwrakowych i przeciwzapalnych efektach suplementacji omega-3 mogą być przedwczesne. Zwracałem jednocześnie uwagę, że badanie to było prowadzone na myszach, co dosyć mocno ogranicza możliwość jego ekstrapolowania na organizmy ludzi. Co więcej, wydźwięk tego badania był mocno negatywny, a to mogło sugerować, że spożywanie ryb lub innych pokarmów zawierających omega-3 może być szkodliwe. Dziś w takim razie przegląd innych badań nad kwasami omega-3, które prowadzą do zupełnie innych konkluzji.

Na początek przedstawię wyniki badania z 2003 roku na temat wpływu przyjmowania ryb i oleju rybiego na występowanie raka prostaty u mężczyzn [1]. Ogólnym celem badania było stwierdzenie, czy duże spożycie ryb lub rybiego oleju może zredukować ryzyko raka prostaty. Badanie było prowadzone na dosyć sporej grupie - 47,882 mężczyzn. Wielkość grupy nie jest tu bez znaczenia - wcześniej również przeprowadzano podobne badania na mniejszych grupach, a ich wyniki nie były spójne, o czym później.

Przebieg badania nad omega-3

Omówię teraz pokrótce sposób konstrukcji badania. Nie było to bowiem badania oparte na porównywaniu dwóch grup, z których jedna przyjmuje badaną substancję, a druga placebo (co można zrozumieć przez wzgląd na koszty) lecz polegało na wysyłaniu co 2 lata kwestionariuszy z pytaniami o sposób odżywiania. Dobrana grupa mężczyzn w wieku od 40 do 75 lat była oczywiście zdrowa w momencie rozpoczynania badania - wykluczono tych, którzy już chorowali na nowotwór oraz tych, u których liczba przyjmowanych kalorii znacznie odbiegała od normy. Dla uzupełnienia można jeszcze dodać, że jeżeli ktoś nie odesłał kwestionariusza, badacze sprawdzali czy jeszcze żyje.

Badanie rozpoczęło się już w 1986 roku, gdy wykorzystywano kwestionariusz ze 131 pytaniami (był on później uzupełniany i rozbudowywany). Przyjmowana ilość kwasów omega-3 była szacowana na podstawie deklarowanej w ankiecie częstości jedzenia ryb mnożonej przez zawartość składników dla standardowej porcji. Jak widać jest tu sporo statystycznego "uśredniania", które może wpływać na końcowe wyniki.

W każdym cyklu wysyłania kwestionariuszy ankietowani byli również pytani czy zdiagnozowano u nich nowotwór. Diagnoza raka prostaty była potwierdzana przez przegląd dokumentacji medycznej (87% przypadków) lub innych potwierdzających danych dostarczonych przez uczestnika badania lub jego rodzinę. Analiza została przeprowadzona odpowiednio dla wszystkich przypadków nowotworu (2482 przypadki), dla zaawansowanych nowotworów (617 przypadków) oraz nowotworów z występującymi przerzutami (278 przypadków).

Wyniki - wpływ omega-3 na występowanie raka prostaty

Analiza wyników została przeprowadzona na podstawie dosyć skomplikowanego przeliczenia współczynników ryzyka zachorowania, które uwzględniało czas od momentu rozpoczęcia badania do wystąpienia nowotworu lub śmierci z innej przyczyny oraz całkowitą konsumpcję ryb. Rezultaty przedstawiono w tabeli poniżej. Podane są dwa względne ryzyka (RR i RRb) - względne, bo jak widać w tabeli, ryzyko dla poszczególnych grup jest liczone względem grupy pierwszej, która spożywa ryby rzadziej niż 2 razy w miesiącu (i tam ryzyko względne wynosi 1). Drugi rodzaj ryzyka względnego RRb jest skorygowany o wpływ pozostałych czynników, takich jak wiek, kaloryczność diety itp.

Cancer status	Total fish consumptiona
	<2/mo	2/mo to 1/week	2–3/week	>3/week
All prostate cancer
Case/person-time	320/73,601	487/99,162	1,181/232,606	494/110,076
Age-adjusted RR	1.00	1.06 (0.92–1.22)	1.06 (0.94–1.20)	0.91 (0.79–1.05)
Multivariate RRb	1.00	1.05 (0.91–1.21)	1.06 (0.93–1.20)	0.93 (0.80–1.08)
Advanced prostate cancer
Case/person-time	83/74,501	119/100,692	303/236,343	112/111,671
Age-adjusted RR	1.00	1.06 (0.80–1.40)	1.12 (0.88–1.43)	0.83 (0.60–1.06)
Multivariate RRb	1.00	1.05 (0.79–1.39)	1.14 (0.88–1.46)	0.83 (0.61–1.13)
Metastatic prostate cancer
Case/person-time	50/74,640	47/101,081	130/237,189	51/111,993
Age-adjusted RR	1.00	0.72 (0.48–1.07)	0.84 (0.60–1.16)	0.59 (0.40–0.88)
Multivariate RRb	1.00	0.71 (0.48–1.06)	0.82 (0.58–1.16)	0.56 (0.37–0.86)

Źródło: [1]

Co wynika z powyższej tabeli na temat wpływu spożywania ryb na rozwój raka prostaty? Przede wszystkim warto spojrzeć na ostatnią kolumnę, zawierającej wyniki dla grupy jedzącej ryby przynajmniej 3 razy w tygodniu. Widać wyraźnie, że spożycie ryb na takim poziomie przyczynia się do spadku ryzyka wystąpienia raka prostaty, a w szczególności raka z przerzutami (metastatic prostate cancer). Widoczne jest również, że w grupach z mniejszym spożyciem ryb nie ma pozytywnych efektów, z wyjątkiem raka z przerzutami.

Dodatkowe wnioski

Ciekawe są dodatkowe wnioski przedstawione przez badaczy (nie przedstawione w tabeli wyżej). Mianowicie nie znaleziono zależności pomiędzy występowaniem raka prostaty i spożywaniem innych owoców morza (krewetki, homary itp.), a także brak jest takiej zależności w przypadku przyjmowania suplementów zawierających kwasy omega-3. Należy tutaj zwrócić uwagę, że suplementy te były przyjmowane przez bardzo mały procent badanych (około 4%), co wiąże się z mniejszym rozmiarem tej próby i tym samym wyniki uzyskane nie charakteryzują się takim poziomem ufności, jak wyniki dla całej populacji - badacze wypowiadają się w tej kwestii ostrożnie.

Naukowcy w dyskusji przypuszczają, że ochronne działanie związane jest z kwasami EPA i DHA, które we wcześniejszych badaniach hamowały rozwój komórek nowotworowych. Jednakże, o czym mówią sami badacze, nie można na podstawie tego badania stwierdzić jednoznacznie, że działanie przeciwnowotworowe ryb wynika z zawartości w nich kwasów omega-3 - mogą to być teoretycznie również inne zawarte w nich składniki, jak witamina D lub retinol. Omega-3 wydają się jednak najlepszym kandydatem.

Inne badania nad omega-3 i dietą

Na koniec jeszcze krótko przytoczę inne badania na ten sam temat, o których wspominałem wyżej. Pierwsze z nich badało wpływ diety we wczesnych latach życia na późniejsze ryzyko rozwoju nowotworu prostaty [2]. Nie znaleziono tu żadnych zależności pomiędzy dietą, a ryzykiem zachorowania. Podobne rezultaty uzyskano w badaniu [3] na temat wpływu diety na raka prostaty. Badano głównie właściwości beta-karotenu oraz likopenu, ale zwrócono również uwagę na wpływ tłuszczy w diecie i nie znaleziono dowodów na istnienie zależności.

Za to w badaniu na temat konsumpcji tłustych ryb i raka prostaty [4] uzyskano wyniki pozytywne i to nawet bardziej znaczące niż w badaniu [1]. Trzeba zwrócić przy tym uwagę, że grupa badawcza składała się z 6272 mężczyzn, a więc była niezbyt wielka, jak na takie badanie. Sami autorzy piszą również dosyć ostrożnie, że ich badanie "wskazuje, że konsumpcja ryb może być związana ze zmniejszonym ryzykiem raka prostaty".

Podsumowując, na chwilę obecną można stwierdzić, że istnieją spore dowody na wpływ kwasów omega-3 na zmniejszenie ryzyka wystąpienia raka prostaty.

Miało być ogólnie o wpływie omega-3 na nowotwory, a skończyło się na raku prostaty. A istnieje sporo badań dotyczących innych rodzajów nowotworów. Postaram się omówić je w następnej kolejności.

Źródła:

[1] A Prospective Study of Intake of Fish and Marine Fatty Acids and Prostate Cancer (Katarina Augustsson, Dominique S. Michaud, Eric B. Rimm, Michael F. Leitzmann, Meir J. Stampfer, Walter C. Willett, Edward Giovannucci) Cancer Epidemiology, Biomarkers & Prevention Vol. 12, 64 – 67, January 200.

[2] Early life risk factors for prostate cancer: a population-based case-control study in Sweden (S. O. Andersson, J. Baron, A. Wolk, C. Lindgren, R. Bergström, H. O. Adami) Cancer Epidemiology, Biomarkers & Prevention April 1995 4; 187
[3] A case-control study of diet and prostate cancer (Key TJ, Silcocks PB, Davey GK, Appleby PN, Bishop DT) Imperial Cancer Research Fund, Cancer Epidemiology Unit, Radcliffe Infirmary, Oxford, UK
[4] Fatty fish consumption and risk of prostate cancer (Katarina Augustsson2, Dominique S. Michaud, Eric B. Rimm, Michael F. Leitzmann, Meir J. Stampfer, Walter C. Willett, and Edward Giovannucci)  Cancer Epidemiol Biomarkers Prev January 2003 12; 64